تجربه خصوصیسازی در صنایع مختلف طی سال‌های گذشته نشان داده است که نبود ضوابط شفاف و الزام‌آور، چه در مرحله اهلیت سنجی و چه در نظارت پس از واگذاری، زمینه ساز چالش‌های ساختاری برای بنگاه‌های واگذار شده بوده است.
به گزارش صنایع خودرو به نقل از اقتصادنیوز، روزنامه خراسان نوشت: در نمونه اخیر، واگذاری ایران خودرو با حواشی حقوقی، مدیریتی و رسانه ای گسترده همراه بود. تا جایی که هنوز این پرسش برای افکار عمومی بی‌پاسخ مانده که آیا ملاحظات متعدد پیرامون این واگذاری رعایت شده یا خیر؟
همچنین مشخص نیست تیم مدیریتی جدید این شرکت، با چه رویکرد و مفروضاتی قرار است آینده یکی از حساس ترین بنگاه‌های صنعتی کشور را رقم بزند. در چنین شرایطی، آغاز واگذاری سایپا، بسیاری از نگرانی‌های قبلی را مجدد زنده کرده است.
تجربه تلخ خصوصی‌سازی‌های بی‌ضابطه
واگذاری شرکت‌های بزرگی نظیر تراکتورسازی، نیشکر هفت تپه نشان می‌دهد که چگونه می‌توان بدون در نظر گرفتن اهلیت خریداران و شاخص‌های نظارتی بعد از واگذاری، حتی قطب‌های تولیدی بزرگ را با فرایند اشتباه خصوصیسازی با مشکل روبه رو کرد.
در حال حاضر نیز نگرانی‌ها پیرامون واگذاری ایران خودرو و سایپا که در واقع بخش بزرگی از صنعت خودروی کشور هستند، وجود دارد.پ
واگذاری پرحرف و حدیث ایران خودرو
فروردین امسال، دیوان عدالت اداری پس از بررسی شکایت‌ها و ابهامات مطرح شده، حکم به قانونی بودن واگذاری ایران خودرو به بخش خصوصی داد.
این رای به طور خاص به موضوع واگذاری سهام مدیریتی و ورود شرکت کروز به ترکیب هیئت مدیره اشاره داشت.
موضوعی که پیشتر از سوی شورای رقابت به عنوان مصداق نقض قانون رقابت معرفی شده بود. با این حال این دیوان با رد ادعای شورای رقابت اعلام کرد شرکت کروز فاقد سهم در ایران خودرو است و تغییرات مدیریتی انجام شده در مجمع این شرکت، دارای اعتبار قانونی است.
این در حالی است که هیئت نظارت بر بازار سرمایه نیز پیشتر، این واگذاری را تایید کرده بود، اما به دلیل موضع گیری شورای رقابت، عملاً این واگذاری با ابهام روبه رو شده بود.
با وجود این، ماجرا به این جا نیز ختم نشد.
تقی‌پور رئیس کمیته صنعت کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی، با استناد به اصلاحیه ماده ۶۳ قانون اصل ۴۴ و نیز ماده ۶۴ این قانون ورود دیوان عدالت اداری و صدور دستور توقف و لغو نظریه شورای رقابت درباره واگذاری ایران‌خودرو را فاقد هرگونه وجاهت قانونی اعلام کرد. با این شرایط هنوز این سوال در افکار عمومی باقی مانده است که آیا واگذاری ایران خودرو از جهات هم حقوقی و هم ملاحظات مربوط به انحصار و رقابت، واقعاً به درستی انجام شده است؟
چراغ واگذاری سایپا روشن شد
کمتر از چند ماه از واگذاری ایران خودرو و در میان ابهامات شکل گرفته، هم اینک سایپا به عنوان دومین خودروساز بزرگ کشور نیز وارد فرایند خصوصیسازی شده است.
طبق آگهی رسمی این شرکت، قرار است ۴۲ درصد از سهام آن به صورت بلوکی و تجمیعی واگذار شود.
به گزارش اعتمادآنلاین، به نقل از زهرا سعیدی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس ۲۴ اردیبهشت حدود ۴۲ درصد از سهام سایپا در اختیار شرکت‌های داخلی آن، ۱۷درصد سهام این شرکت در دست دولت و ۱۷ درصد نیز در بورس است. بنابراین پیش از هر چیز باید تکلیف سهام تودلی سایپا مشخص شود.
نگرانی‌ها در مجلس بابت اهلیت خریداران سایپا
حضور چهره‌های جنجالی و نیز سرمایه داران صرف، نگرانی‌ها درخصوص سرنوشت این قطب خودروسازی را برانگیخته است.
بنابراین گزارش، رئیس کمیته صنعت کمیسیون صنایع مجلس با تاکید بر اهمیت اهلیت سنجی متقاضیان سایپا اظهار کرد: برخی تصور می‌کنند هدف از واگذاری صنعت خودرو، صرفاً فروش آن‌هاست در حالی که در قانون برنامه هفتم، تکالیفی نظیر تولید سه میلیون دستگاه خودرو در سال و صادرات بخشی از تولیدات داخل و … را برای دولت و وزارت صمت تعیین کرده است.
تقی پور بررسی اهلیت خریداران سهام شرکت‌های خودروسازی را از شروط اصلی تحقق این اهداف عنوان و بیان کرد: درج مکتوب تعهدات خریداران سهام در پروانه بهره‌برداری شرکت‌های خودروسازی از مهم‌ترین معیار‌های اهلیت سنجی متقاضیان سهام سایپاست که باید در دستور کار وزارت صمت قرار بگیرد.
در غیر این صورت خصوصیسازی صنعت خودرو به سرنوشت تراکتورسازی، نیشکر هفت تپه و کشت و صنعت مغان دچار خواهد شد.
نماینده مردم تهران وزارت صمت را مرجع اصلی اهلیت سنجی خریداران سهام برشمرد و تصریح کرد: قطعا وزارت صمت پیش از هر اقدامی برای واگذاری سهام سایپا -که البته این موضوع در رابطه با سهام ایران خودرو که اشتباهاتی در واگذاری آن صورت گرفت، مصداق دارد- می‌بایست متقاضیان سهام را ملزم به ایفای تعهداتی از قبیل رشد تیراژ تولید، صادرات، عمق داخلی‌سازی و حفظ قطعه سازان کوچک کند.
وی خودروساز بودن را از دیگر معیار‌های مهم برای اهلیت سنجی متقاضیان سهام سایپا برشمرد و اظهار کرد: یک فروشنده و مونتاژکار خودرو که تنها واردات و مونتاژ تعدادی خودرو را در کارنامه خود دارد قطعا خودروساز موفقی نخواهد بود.
وی ضمن یادآوری درخواست مالک شرکت کروز در دیدار با مقام معظم رهبری در جریان بازدید از نمایشگاهی مبنی بر واگذاری سهام ایران خودرو به مدت ۵ سال به این شرکت خاطرنشان کرد: مالک شرکت کروز ضمن این درخواست از مقام معظم رهبری مدعی شد در صورت عدم اصلاح و نجات ایران خودرو بنده را در میدان آزادی اعدام کنید که حضرت آقا در پاسخ به ایشان فرمودند وقتی نمی‌توانید این شرکت را اداره کنید آن را از شما پس می‌گیریم؛ بنابراین ضمن احراز صلاحیت خریداران سهام، ملاک این بازپس گیری باید اکنون مشخص شود.
در مجموع، در شرایطی که خصوصیسازی ایران‌خودرو هنوز در‌هاله‌ای از ابهام حقوقی و اقتصادی باقی مانده، آغاز واگذاری سایپا بدون رفع دغدغه‌های اهلیت‌سنجی و شفافیت، می‌تواند مسیر اصلاح صنعت خودرو را به بیراهه‌ای تازه بکشاند.
تجربه‌های پیشین از واگذاری‌های مسئله‌دار نشان می‌دهد که صرف واگذاری مالکیت، نه تنها مشکل‌گشا نبوده، بلکه گاه خود به گرهی بزرگ‌تر تبدیل شده است. اگر سیاست‌گذار قصد دارد از مسیر خصوصیسازی، صنعت خودرو را به سمت رقابت‌پذیری و ارتقای بهره‌وری سوق دهد، باید پیش از معامله سهام، تکلیف ساختار حاکمیتی، تعهدات عملیاتی و ابزارهای بازپس‌گیری را روشن کند؛ وگرنه واگذاری‌ها همچنان در حافظه جمعی، نه به‌عنوان «درِ خروج از انحصار»، بلکه به‌مثابه «استخوانی در زخم قدیمی» باقی خواهند ماند.
